Türkçe Özel Bir Ad Mıdır? (Evet, Ciddi Ciddi, Bunu Düşünüyorum)
İzmir’de, kahvemi alıp güne başlarken kafamın içinde pek çok şey dönüp duruyor. Ama bir konu var ki son zamanlarda hiç aklımdan çıkmıyor: Türkçe özel bir ad mıdır? Evet, yanlış duymadınız, baya baya bu soruyu düşünüyorum. Ve sanırım biraz kafayı yemiş olabilirim. Gelin, bu derin mevzuya dalmadan önce bir kahve daha içelim, ne dersiniz?
Türkçe ve Özel Adlar: “Sen Kimsin Be?”
Öncelikle şunu söylemeliyim, Türkçe’deki özel adlar bana her zaman biraz “kutsal” gibi gelmiştir. İsimler birer kimlik, birer kişilik yansımasıdır; ama bir yandan da “özel” oldukları için, biz sıradan halk olarak bu isimlere dokunamayız, onlar birer yüce varlık gibi gözümüzde parıldar. Hani böyle, seni en yakın arkadaşın bile anında “Allah’ım, çok özel adın var!” diye övse, sana “Süperstar” muamelesi yapar. Böyle şeyler de olur.
“Türkçe özel bir ad mıdır?” sorusuna gelince, öncelikle bunu anlamak için biraz derin düşünmek gerek. Eğer “özel” demek, sadece o ismin tek başına bir insanı tanımlaması ve ona ait olması anlamına geliyorsa, tabii ki Türkçe’deki özel adlar de aynen böyle bir işlevi görüyor. Ama gerçekten de bu kadar basit mi? Hadi biraz tartışalım.
Türkçe ve “Özel” Kavramı: Aynı Yağda, 100.000. Adet
İçimdeki sesim, “Aman, çok basit ya!” diyor ama ben ona kulak asmıyorum. Gelin, biraz gündelik yaşamdan örnek verelim. Geçenlerde arkadaş grubumla kumsalda güneşlenirken, sürekli aynı isimlerin etrafta dolandığını fark ettim.
“Ya, Ahmet! Nerede bu Ahmet?”
“Valla ben de bilmiyorum, belki o da Sahil Ahmet’tir?”
“Ay, neredesin Ahmet!”
“Aman Allah’ım, bir Ahmet’ten ne çıkar?”
Biraz kafa karıştırıcı değil mi? Aynı ismi taşıyan yüzlerce insan varken, o Ahmet’in kim olduğu hakkında kesin bir şey söylemek o kadar kolay değil. Özel adlar, genelde bir insanı, bir yeri, bir varlığı tanımlar ama her zaman o kadar da “özel” kalamayabiliyorlar. Çünkü hayat o kadar çok “Ahmet” ve “Mehmet”le dolu ki, artık gerçekten öyle bir kişiyi tanımak için, “Aman ya, kimdir bu Ahmet?” demek zorunda kalabiliyoruz.
İç sesim: “Tabii, tabii… Her yer Ahmet dolu, ama ben bir Ahmet değilim, neyse ki bu yazıyı yazabilirim!”
Türkçe ve Kendine Has Adlar: “Bütün Ahmetler Aynıdır!”
Ve işte o noktada başka bir şey dikkatimi çekiyor. Türkçe özel bir ad mıdır? sorusunun cevabını bulmak için biraz daha derine inmeli miyim? Hadi bakalım… Belki de gerçekten de bu isimlerin birer “özellik taşıma” gücü vardır. Türkçede özel adlar sadece işlevsel olarak değil, aynı zamanda yazılış ve telaffuz açısından da kendilerini bir şekilde “özel” yaparlar.
Mesela, “Beyazıt” demek başka, “Beyazıt” diye seslenmek başka bir şey. İçindeki “zıt” sesi bir çatışmayı, bir değişimi çağrıştırıyor. İşte bu da Türkçe’nin gücü. Bir ismin sesinden bile bir şeyler hissedebilmek, ancak Türkçede mümkün olabilir. “Çetin” dediğinizde, insanın aklına bir dağ gibi bir adam gelir. Veya “Elif” dediğinizde, bir zarafet, bir incelik…
İç sesim: “Evet, evet! ‘Beyazıt’ı mı anlatıyorsun? Yoksa ‘Ahmet’le ilgili başka bir şey mi söyleyeceksin? Zaten hep aynı.”
Türkçe Özel Bir Ad Mıdır? Cevap: Belki Evet, Belki Hayır
Ve işte sonuç… Beni izleyin! Türkçe özel bir ad mıdır? Bu soruya verdiğim cevap aslında biraz belirsiz gibi görünüyor. Hani hem evet hem hayır diyebilirim. Çünkü bir isim, bize ait olmasına rağmen, bazen o kadar sıradanlaşabiliyor ki, en popüler adı taşıyan birinin hayatı gerçekten de o kadar sıradan oluyor. Oysa ki, özel olma durumu, belki de bir adın ne kadar unik olduğu ve gerçekten “özel” bir anlama sahip olup olmadığıyla ilgilidir.
Yani, “Türkçe özel bir ad mıdır?” sorusuna verdiğim cevap şudur: Adlar, bizim kimliğimizi taşır, ama bazen o kimliği başkalarıyla paylaşmak zorunda kalırız. O yüzden özel olmak, bence tamamen kişinin kendisinde saklıdır.
Sonuç: Özel Bir Ad, Sadece Bir İsim Olabilir Mi?
Bugün de her şeyi sorgularken, belki de kimseye hitap etmeden, sadece bu yazıyı yazıp sizi güldürebilmeyi umarak sonlandırmalıyım. Türkçe özel bir ad mıdır? Aslında belki de hepimiz birer “özel ad”ız, değil mi? Gerçekten kimin kim olduğunu anlamak, çok isimli bir dünyada hayatta kalmak, ve bazen gerçekten o kadar da “özel” olmamak… Hem mühendisliğe, hem insan olmaya dair ne varsa, hepsi bir arada. Belki de işin sırrı, her şeyin özel olduğu bir dünyada, kimseye özel olmadan yaşamak.
İç sesim: “Yani, yine çok fazla düşündüm. Ama inşallah okuyanlar gülüyordur.”